تا به امروز گروه بسياري برگردانهايي از انجيل براي ما به جا گذاشته، و نيز هرچند سالي برگردان نويني با روش تازه اي در دسترس خوانندگان گذاشته ميشود.
با گذشت زمان و با دگرگونيهاي گسترده اي كه در فرهنگ و ادبيات فارسي پيدا شده، ساده نويسي و ساده گويي رو به افزايش است.
مژده آسانی كه هم اكنون در دست داريد، داراي يك سرگذشت گسترده و كهن است كه بيش از 1840 سال از آن ميگذرد.
نخستين كسي كه چهار انجيل را درهم آميخت وآنرا چون يك انجيل يكتا به مسيحيان شناساند يك سرياني به نام تاتيانوس كه به سال 130 ميلادي زاده شد. پدر و مادر تاتيانوس مسيحي نبودند، تاتيانوس براي اندوختن دانش بيشتري به روم رفت. و در آنجا با خواندن و آموختن نوشته هاي انجيل آشنا شد. از اينروي زندگي و دل خود را به مسيح سپرد و به شاگردي جستين مارتين درآمد. ‹1›
تاتيانوس دانش و ايمان خود را در باره مسيح و انجيل پيوسته گسترش ميداد. و براين شد كه چهار انجيل شناخته شده را درهم آميزد. درهم آميزي انجيل هاي چهارگانه از سال 170 پس از زايش يشوع ‹ عیسا› آغاز شد، هرچند در آن روزها هنوز انجيل هاي چهار گانه با روش قانوني و رسمي پذیرفته نشده بود.‹2› تاتيانوس بيش از پنجاه سال نداشت كه چهار انجيل را درهم آميخت و از آن درهم آميزي كتابي تدوين نمود، به نام دياتسرون كه در زبان يوناني بمعني «چهاردر يك» ميباشد.
متن بنيادي دياتسرون تاتيانوس، در بسياري از زبانها مانند سرياني ارمني عربي و فارسي و نيز در بعضي از زبانهاي اروپايي به جا مانده است.
Canon “Testement” . 1852-1992(2) Tatian 1335-1992 (1) in Anchor Bible Dic
درهم آميزي چهار انجيل به زبان فارسي داراي يك ساختار جداگانه ايست، از آنچه را كه دياتسرون تاتيانوس و ساير برگردانها دارند.
گفته شده است كه دياتسرون فارسي سرچشمه آن از سرياني است، نه از يوناني. پس از تاتيانوس ديگران نيز دست اندركار درهم آميزي چهار انجيل شدند. ليكن هيچ كدام از آنها بخوبي دياتسرون تاتيانوس پذيرفته نشد. چند تني از دانشمندان براين هستند كه تاتيانوس با درهم اميزي چهار انجيل باورهاي ايماني خود را از نظر دور نداشته، و آنها را در دياتسرون گنجانده است. دياتسرون نخستين و پُر نفوذ ترين انجيل درهم آميخته ايست كه تا به امروز به جا مانده. و در بسياري از كليساهاي آن زمان مورد پذيرش، ودر پرستشهاي كليسايي بكار برده ميشد. دياتسرون تاتيانوس در بيشتر جاها پذيرفته شد. و در قرن پنجم، چنانكه اسقف ربولا(1) ميگويد: كه بيش از دويست دفتر از دياتسرون را به جاي انجيل در دايره اسقفي خود بكار برده است.
پس از هزار و صد سال، در نيمه قرن سيزدهم كتاب دياتسرون تاتيانوس به زبان فارسي برگردانيده شد. گرچه يك برگردان ژرفنگر و بدون خرده گيري نيست. برگرداننده يكي از شهروندان تبريز، كه گويا مسلمان زاده بود، كه با پيشآمدهاي زندگي و گذشت روزگار با مسيحيان ارمني و نستوري آشنايي پيدا ميكند. و فريفته مسيح و آموزش او ميگردد، و همۀ هستي خود را باو واگذار مينمايد، و چون خود را با رفتار و كردار مسيح آراسته مي بيند. براين ميشود كه از شهرهاي ديگر ايران ديدن نمايد و در گَشت و گذار خود از مسيحيان ارمني و نستوري بازديد ميكند، و به نيازهاي آنها آشنا ميشود. بنا بدرخواست مسيحياني كه در اثر يورش مغول پراكنده شده، و همه چيز خود را از دست داده بودند، و انجيلي هم در دسترس نداشتند، از او درخواست مي نمايند كه انجيل خود را كه شايد همان دياتسرون تاتيانوس باشد به پارسي برگرداند. ،(1) Rabbula
او دياتسرون تاتيانوس را بنياد و شالوده كار خود گردانيد و انديشه و دانش خود را نيز بكار گرفت و چهار دفتر ‹كتاب› از برگردان خود آماده ساخت و به استانهاي خراسان و مازندران و هرات و توس فرستاد، و یکی از این چهار دفتر که دست نوشته او می باشد هم اکنون در موزه آکسفورد انگلستان نکهداری میشود.
از نام درست برگرداننده كتاب دياتسرون فارسي آگاهي چنداني در دست نيست. نام او ممكن است در برگ نخستين كتاب بوده كه از ميان رفته است. ليكن در حاشيه كتاب دو جدول رمز ديده ميشود، كه هر يك داراي هفت ستون از هفت واژه الفبا است. در يكي از آنها نام ايوانيس كه يوحنا باشد، خوانده ميشود. و از ديگري عزالدين بدست ميآيد.
گويا نام نخستين نامي است كه هنگام تعميد بخود گرفته است. و نام دوم ممكن است پاي نامي است، كه از سوي «گيحتوي ايلخان» به او داده شده است. او در فرمانروايي مغول به رده والاي رسيد، لكن سرانجام بخت از وي روگردان شد. و سرنوشت او به جاي دردناكي كشيد، و بدست دشمنان در شهر شيراز كُشته شد.
شايد از قرن سيزدهم تا قرن بيست و يكم مسيحيان بسياري در ايران جان خود را براي نام مسيح از دست داده اند، و نامشان در دفتر جاوداني نگاشته شده است. عزالدين در شهر شيراز جان خود را براي مسيح داد! و اين ما را بياد برادر و همكار ارجمند و دوست با وفا كشيش ارسطو سياح مي آورد. كه او نيز بدست ناباوران جان خود را در كليساي شيراز براي شكوهمندي نام مسيح پيشكش نمود.
در سال 1958 بار ديگر بهمت كشيش نورمن شارپ دياتسرون پارسي عزالدين در چاپخانه موسوي در شيراز بچاپ رسيد و در ميان مسيحيان فارسي زبان پخش گرديد. با گذشت ساليان دراز و با نگاهي به برگردان عزالدين كه به جاي خود كار بسيار گرانبها و برجسته ايست.
به جاست كه ياد آوري شود، برگرداني كه هم اكنون در دست داريد، برگرداني است كه نه همگي از درهم اميزي تاتيانوس است، و نه همگي از درهم آميزي عزالدين.
عزالدين هر چند كوشش نموده است كه از متن سرياني دياتسرون تاتيانوس دوري نجويد، ليكن گه گاهي سخناني كه گوياي باورهاي ایمانی خودش ميباشد در برگردانش گنجانده، كه در چهار انجيل بنيادي كه امروز در دسترس ما ميباشد ديده نميشوند. و آن نوشته هاييست كه از بيرون به دياتسرون افزوده شده است.
با گذشت ساليان دراز و با دگرگونيهاي روزگار و پيشآمدهاي سازنده و ويران كننده، براين انديشيدم كه متن برگردان دياتسرون فارسي را روشن آسان و گويا، براي نازنين خوانندگان ايراني و دري زبانان و به ويژه براي فرزندان كسانيكه از سرزمين ايران و افغانستان دور افتاده اند و دسترسي كمتري به ادبيات و زبان فارسي دارند، تهيه و آماده كنم.
كوشش شده است، برگرداني پيشكش شود، كه با راه و روش و گفتمان اين روزها سازش داشته، و نيز تواناي پاسخگوي همۀ پُري دانش انجيل باشد. بنا براين يادآوري ميشود كه اين برگردان آيين و روش هيچ گروه
كليسايي را بازگو نميكند، و تنها بازگو كننده انجيل متا، مرقس، لوقا، و يوحنا است.
هرچند نويسندگان انجيل همگي گزارش يكساني از زندگي و كارها و سخنان يشوع ‹ عيسا› را بازگو كرده اند، ليكن همۀ دانش انجيل هاي چهارگانه را ميتوان بخوبي و در يك جا از آغاز تا پايان در اين برگردان خواند و پيدا نمود.
واژه دياتسرون براي ما فارسي زبانان چندان گويا و روشن نيست، و ليكن در زبان يوناني به اين معني آمده است.«درهم ريزي چهار در يك»
واژه دياتسرون را نميتوان در پيكره نوين دگرگونيهاي زبان فارسي جاي داد. بنابراين شايسته است كه نام برازنده تري برگزيد. پس با كوشش فراوان و با درخواست از خداوند نام نويني براي اين برگردان خواستار شدم. از نام نويسندگان انجيل بهره مند شده. از نام متا «آ» مرقس « س » لوقا « ا » و يوحنا « ن » واژه “ آسان” است، و براي اين برگردان نام به جا و شايسته ايست. ‹ مژده آسان ›
با سپاس فراوان از همۀ كسانيكه در اينكار بزرگ مرا ياري دادند، و دلگرم
نمودند.
خداي را كه سرچشمۀ هستي، و كلام جاودان و روان راستي است، كه از آغاز و تا امروز و تا پايان بي پایان خواهد بود فرو شكوه باد. آمين
پيشكش به همۀ پدران و مادرانيكه فرزندشان زودتر ازآنها به نزد مسيح رفته اند.
بهار 2009 ملبورن كشيش خليل رزم آرا
